İşle İlgili Kas-İskelet Sistemi Hastalıkları

İş kaynaklı Kas-İskelet Sistemi Rahatsızlıkları (WMSD) Nelerdir?

İşle ilgili kas-iskelet sistemi bozuklukları, kas, tendon ve sinirlerin ağrılı bozukluklarından oluşan bir gruptur. Örnekler arasında karpal tünel sendromu, tendinit, torasik outlet sendromu bulunur. Bu yazıda aşırı kullanımdan kaynaklanan ve zamanla gelişen yaralanmalar ele alınacaktır. Sık ve tekrarlayan iş aktiviteleri veya ergonomik olmayan duruşlar bu bozukluklara neden olur ve bu bozukluklar iş sırasında veya dinlenme sırasında ağrılı olabilir. Neredeyse tüm işler kol ve ellerin kullanımını gerektirir. Bu nedenle, çoğu WMSD elleri, bilekleri, dirsekleri, boynu ve omuzları etkiler. Bacakları kullanarak yapılan işler bacaklarda, kalçalarda, ayak bileklerinde ve ayaklarda WMSD’ye yol açabilir. Bazı sırt sorunları da tekrarlayan aktivitelerden kaynaklanır.
Bu hastalıklar birçok farklı şekilde de adlandırılabilmektedir, örneğin:

• • Birikimli travma bozuklukları
  • Tekrarlayan hareket yaralanmaları
  • Tekrarlayan zorlanma yaralanmaları
  • Yumuşak doku bozuklukları

Risk Faktörleri Nelerdir?

Bu hastalıklar; eğilme, çökme, kavrama, tutma, bükme, sıkma ve uzanma gibi hareketlerden kaynaklanır. Bu yaygın hareketler günlük yaşamın sıradan aktivitelerinde özellikle zararlı değildir. Bunları iş durumlarında tehlikeli hale getiren şey, genellikle kuvvetli ve ani bir şekilde sürekli tekrarlama, hareketlerin hızı ve uzun süre maruziyete bağlı olarak iyileşme için zaman eksikliğidir. WMSD’ler şunları içeren iş gereksinimleriyle ilişkilidir:

• • Sabit veya kısıtlanmış vücut pozisyonları.
  • Hareketlerin sürekli tekrarlanması.
  • Vücudun belirli bölgelerine, örneğin el veya bileğe yoğunlaştırılan kuvvet.
  • Hareketler arasında yeterli dinlenmeye izin vermeyen çalışma temposu.

WMSD’ler genellikle bu faktörlerin bir araya gelmesi ve etkileşimi sonucu ortaya çıkar. Ortamın sıcak ya da soğuk olması ve titreşime maruziyet de WMSD’lerin oluşumuna neden olur.

Nasıl Meydana Gelir?

Kas-iskelet sistemi yaralanmaları, genellikle üç tip yaralanmayı içerir:

• • Kas yaralanması
  • Tendon yaralanması
  • Sinir yaralanması

Kas Yaralanması

Kaslar kasıldığında glikozdan gelen kimyasal enerjiyi kullanır ve kan tarafından atılan laktik asit gibi yan ürünler üretir. Uzun süren bir kas kasılması kan akışını azaltır. Sonuç olarak, kaslar tarafından üretilen maddeler yeterince hızlı atılmaz ve kaslarda birikir. Bu maddelerin birikmesi kaslarda ağrıya ve yorgunluğa neden olur. Ağrının şiddeti, kas kasılmalarının süresine ve kasların bu yorgunluk veren maddelerden kurtulması için aktiviteler arasındaki zaman miktarına bağlıdır.

Tendon Yaralanması

Tendonlar, kasları kemiklere bağlayan çok sayıda lif demetinden oluşur. Tekrarlayan iş aktiviteleri ve ergonomik olmayan postürle ilişkili tendon bozuklukları iki ana kategoride görülür – kılıflı tendonlar, çoğunlukla el ve bilekte bulunur; ve kılıfsız tendonlar, genellikle omuz, dirsek ve ön kol çevresinde bulunur. 

Kılıfların iç duvarları, tendonu içinde rahat hareket etmesi için kaygan bir sıvı üreten hücreler içerir. Elin tekrarlayan veya aşırı hareket etmesiyle bu sistemde problem oluşabilir. Yeterli sıvı üretmeyebilir veya kayganlığı daha az bir sıvı üretebilir. Bu sisteminin rahatsızlanması, tendon ve kılıfı arasında sürtünmeye neden olur ve tendon bölgesinin iltihaplanmasına ve şişmesine neden olur. Tekrarlayan iltihaplanma atakları, fibröz doku oluşumuna neden olur. Fibröz doku, tendon kılıfını kalınlaştırır ve tendon hareketini engeller. Tendon kılıfının iltihaplanmasına tenosinovit denir.

Kılıfları olmayan tendonlar tekrarlayan hareketlere karşı savunmasızdır. Aslında, bir tendon tekrar tekrar gerildiğinde, liflerinden bazıları parçalanabilir. Tendon kalınlaşır ve iltihaplanmaya neden olur. Tendinit, tendonun iltihaplanmasını belirten genel terimdir. Bazı durumlarda, omuz gibi, tendonlar kemikler arasındaki dar bir boşluktan geçer. İçi sıvı ile dolu bursa adı verilen bir kese, tendonlar ve kemikler arasına sürtünmeyi önlemek için bu bölgelerde bulunur. Tendonlar giderek kalınlaştıkça ve pürüzlü hale geldikçe, bursa çok fazla sürtünmeye maruz kalır ve iltihaplanır. Bursanın iltihaplanmasına da bursit denir.

Sinir Yaralanması

Sinirler, kasların aktivitelerini kontrol etmek için beyinden sinyaller taşır. Ayrıca, vücuttan beyne sıcaklık, ağrı ve dokunma hakkında bilgi taşır ve terleme ve tükürük salgılama gibi bedensel işlevleri kontrol eder. Sinirler, kaslar, tendonlar ve bağlarla çevrilidir. Tekrarlayan hareketler, ergonomik olmayan postür ve diğer zorlu eylemlerle, çevre dokular şişerse sinirler sıkışabilir. 

Kas İskelet Sistemi Hastalıklarının Genel Belirtileri Nelerdir?

Ağrı, WMSD’lerle ilişkili en yaygın semptomdur. Bazı durumlarda, eklem sertliği, kas gerginliği, kızarıklık ve etkilenen bölgede şişlik olabilir. Bazı çalışanlar ayrıca “iğne batması” hissi, uyuşma, cilt renginde değişiklikler ve ellerin terlemesinde azalma yaşayabilir.

WMSD’ler hafiften şiddetliye doğru aşamalı olarak ilerleyebilir.

• Erken evre: Etkilenen uzuvda ağrı ve yorgunluk vardiya sırasında ortaya çıkar ancak geceleri ve iş dışı günlerde kaybolur. İş performansında bir azalma olmaz.
• Orta evre : Ağrı ve yorgunluk iş vardiyasının başlarında ortaya çıkar ve gece boyunca devam eder. Tekrarlayan iş kapasitesinin azalması görülür.
• Geç evre: Dinlenme sırasında ağrı, yorgunluk ve güçsüzlük devam eder. Uyuyamama ve hafif görevleri yerine getirememe ve iş gücü kaybı görülür.

Herkes bu evreleri aynı şekilde deneyimlemez. Aslında, bir evre ne zaman biter ve bir sonraki ne zaman başlar, bunu söylemek zor olabilir. İlk ağrı, uyuşma veya karıncalanma, kasların ve tendonların dinlenmesi ve iyileşmesi gerektiğine dair sinyallerdir. Aksi takdirde, bir yaralanma uzun süreli ve bazen geri döndürülemez hale gelebilir. İnsanlar semptomları ne kadar erken fark ederlerse, onlara o kadar çabuk yanıt vermelidirler.

Aşağıda, WMSD’lerle ilişkili en yaygın vücut rahatsızlıklarının mesleki risk faktörleri ve semptomları özetlenmiştir.

Tanımlanan bozukluklar, mesleki risk faktörleri ve semptomlar
Bozukluklar	Mesleki risk faktörleri	Belirtiler
Tendinit / tenosinovit	Tekrarlayan bilek hareketleri  Tekrarlayan omuz hareketleri  Kolların uzun süreli hiperekstansiyonu Omuzlarda uzun süreli yük	Etkilenen bölgede ağrı, güçsüzlük, şişme, yanma hissi veya donuk ağrı
Epikondilit (dirsek tendiniti)	Ön kolun tekrarlayan veya güçlü bir şekilde döndürülmesi ve aynı anda bileğin bükülmesi	Tendinit ile aynı semptomlar
Karpal tünel sendromu	Tekrarlayan bilek hareketleri Ergonomik olmayan el pozisyonları Güçlü kavrama Avuç içinde mekanik stres Titreşim	Başparmağın tabanında ağrı, uyuşma, karıncalanma, yanma hissi, kas erimesi, avuç içi kuruluğu
De Quervain hastalığı	Tekrarlayan el bükme ve kuvvetli kavrama	Başparmağın tabanında ağrı
Torasik outlet sendromu	Uzun süreli omuz fleksiyonu  Kolları omuz hizasının üzerine uzatmak  Omuzda yük taşımak	Ellerde ağrı, uyuşma, şişlik
Bel Ağrısı	Ağır yükleri kaldırmak Postür Bozukluğu Tüm vücudun titreşime uğraması	Ağrı

Nasıl Tedavi Edilir?

Tedavi; genellikle aşağıdaki çeşitli yaklaşımları içerir:

• İmmobilizasyon (bilinçli bir şekilde hareketsiz bırakmak, dinlendirmek.)
• Fizyoterapi ve Rehabilitasyon
  • • Sıcak veya soğuk uygulamaları
    • Elektroterapi
    • Egzersiz yaklaşımları
• İlaç ve cerrahi tedavi

Hareket Kısıtlaması – İmmobilizasyon

WMSD’lerin tedavisinde ilk yaklaşım, yaralanmaya neden olan aktivitelerden kaçınmaktır. Bu yaklaşım genellikle işte kısıtlamaları gerektirir. Bazı durumlarda, farklı bir işe transfer düşünülmelidir. Bir atel, hareketleri kısıtlamak veya yaralı eklemi hareketsizleştirmek için de kullanılabilir. Ancak, mesleki durumlarda atel kullanımı aşırı dikkat gerektirir. Ateller uygunsuz şekilde kullanılırsa, faydadan çok zarar verebilir. Ateller genellikle iki nedenden dolayı kullanılır: eklem aşırı yüke maruz kaldığında eklemi mekanik olarak desteklemek veya yaralı eklemin hareketini kısıtlamak.

Mesleki bağlamda, ateller eklem için mekanik destek olarak kullanılmamalıdır. Bunun yerine, ilk etapta işçinin eklemindeki aşırı yükü önlemek için yeniden tasarlanmalıdır. Etkili olması için, etkilenen bir eklemi hareketini kısıtlamak için atel kullanımı, yaralanmaya neden olan iş aktivitesinin durdurulmasını veya değiştirilmesini de gerektirir. 

Fizyoterapi ve Rehabilitasyon

Fizyoterapi ve rehabilitasyon hizmetleri ile kişinin problemine özgü destek ve tamamlayıcı tedavi yaklaşımları sunulabilir. FTR hizmetleri; elektroterapi, sıcak-soğuk uygulamaları, egzersiz yaklaşımlarını içerir.

Soğuk, ağrıyı ve şişliği azaltır. Yaralanmalar ve iltihaplar (şişmiş, kırmızı, sıcak dokular) için önerilir. Buz uygulaması yalnızca bir yaralanma meydana geldikten hemen sonra ve yalnızca birkaç gün önerilir. Kronik kas ağrılarının giderilmesi için ise sıcak önerilir. Sıcak uygulamalar, kan akışını artırır, bu da laktik asit birikiminin atılmasını kolaylaştırır. Ancak, önemli iltihaplanma ve şişlik olan yaralanmalarda önerilmez. Bu nedenle en doğru yaklaşımlar için fizyoterapist değerlendirmesi elzemdir.

WMSD’den muzdarip kişiler egzersiz yapmadan önce bir fizyoterapiste danışmalıdır. Germe veya kuvvetlendirme egzersiz programları, düzgün planlanmaz ise mevcut durumu daha da kötüleştirebilir. Germe egzersizleri, dolaşımı desteklediği ve kas gerginliğini azalttığı için faydalıdır. Aynı zamanda postürü düzenlemek, zayıf kasları desteklemek için kuvvetlendirme egzersizleri de faydalıdır. En doğru yaklaşımlar için mutlaka bir uzmandan destek alınmalıdır.

İlaç ve Cerrahi Tedavi

Anti-inflamatuar ilaçlar ağrıyı ve iltihabı azaltabilir. Diğer tüm yaklaşımlar başarısız olursa, doktorlar daha ayrıntılı tedaviler veya hatta ameliyat deneyebilir.

Nasıl Önleriz?

Tehlikeler en iyi şekilde tehlikenin kaynağında ortadan kaldırılır; bu yaklaşım mesleki sağlık ve güvenliğin temel ilkesidir. WMSD’lerde, tehlikenin birincil kaynağı aynı işin sürekli tekrarıdır. Uygulanan kuvvet, sabit vücut pozisyonları ve iş temposu gibi işin diğer bileşenleri de katkıda bulunan faktörlerdir. Tekrarlayan iş modellerinin ortadan kaldırılması mümkün veya pratik olmadığında, işyeri düzeni, araç ve ekipman tasarımı ve iş uygulamalarını içeren önleme stratejileri düşünülmelidir.

İş Tasarımı

Mekanizasyon

Tekrarlayan görevleri ortadan kaldırmanın bir yolu işi mekanize etmektir. Mekanizasyonun uygulanabilir veya uygun olmadığı durumlarda, diğer alternatifler mevcuttur.

İş Rotasyonu

İş rotasyonu olası bir yaklaşımdır. Çalışanların sabit veya düzensiz zaman dilimlerinde farklı görevler arasında hareket etmesini gerektirir. Ancak çalışanların tamamen farklı bir şey yaptığı bir rotasyon olmalıdır. Zaten zorlananların iyileşmesine olanak sağlamak için farklı görevler farklı kas gruplarını çalıştırmalıdır. Ancak, iş rotasyonu tek başına, iş istasyonlarının uygun tasarımıyla birleştirilmediği takdirde WMSD’leri azaltmada etkili olmayacaktır. Ayrıca, yüksek çalışma temposu devam ettiği sürece de etkili olmayacaktır.

Takım Çalışması

Takım çalışması daha fazla çeşitlilik ve daha eşit dağıtılmış kas çalışması sağlayabilir. Tüm ekip işin planlanması ve dağıtımında yer alır. Her ekip üyesi, tüm işi tamamlamak için bir dizi işlem gerçekleştirir ve bu da çalışanın görevler arasında dönüşümlü olarak çalışmasını sağlayarak WMSD riskini azaltır.

İşyeri Tasarımı

İşyeri tasarımında yol gösterici ilke, işyerini çalışana göre ayarlamaktır. İşyerinin değerlendirilmesi, WMSD’nin kaynaklarını belirleyebilir. İş istasyonunun uygun şekilde tasarlanması, çalışanın çalışma pozisyonunu korumak için gereken çabayı azaltır. İdeal olarak, iş istasyonu tamamen ayarlanabilir olmalı, çalışana ayakta, oturarak veya yarı oturuş pozisyonlarda çalışma seçenekleri sunmalı ve çalışanın vücut ölçülerine ve şekline uymalıdır. 

Araç ve Ekipman Tasarımı

Araç ve gereçlerin uygun şekilde tasarlanması, işi tamamlamak için gereken kuvveti önemli ölçüde azaltır. Örneğin işçiye herhangi bir şeyi tutma-kaldırma gerektiren görevler için uygun aparat sağlamak, zor pozisyonlarda çok fazla kas gücünden tasarruf sağlar.

Çalışma Uygulamaları

Tekrarlayan görevler içeren işlerde çalışan işçilere eğitim verilmelidir. İşçiler iş istasyonlarını görevlere ve kendi ihtiyaçlarına uyacak şekilde nasıl ayarlayacaklarını bilmelidir. Eğitim ayrıca dinlenme sürelerinin önemini vurgulamalı ve görevler arasındaki kısa zaman dilimlerinden kasları gevşetmek için nasıl yararlanılacağını ve tüm iş vardiyası boyunca kas gerginliğinin bilinçli bir şekilde nasıl kontrol edileceğini öğretmelidir.

Artan iletişim ve destek, çalışanın işini kontrol etme yeteneğinin artmasıyla (mümkün olduğunda) birlikte, çalışan memnuniyetini artıran ve WMSD riskini azaltmada olumlu etkiye sahip çalışma uygulamalarıdır.